Kada pomislite na Antarktik, verovatno zamišljate ravne, hladne i puste pejzaže sa ponekim pingvinom tu i tamo, malo ko zna da zapravo postoje planinski venci, pa čak i doline i brežuljci sakriveni duboko ispod površine ovog ledenog kontinenta
Drevni Gamburtsev planinski venac, koji se nalazi u centralnom delu istočnog Antarktika, otkriven je ispod ledenog pokrivača još 1958. godine, i po razmeri i obliku sličan je evropskim Alpima. Grupa istraživača ih je otkrila koristeći zvučne talase za proučavanje Zemljine površine.
Sada je novo istraživanje bacilo svetlo na to kako je ovaj ogromni podzemni planinski lanac mogao da nastane.
Obično planinski venci, poput Himalaja ili Anda, nastaju sudaranjem dve tektonske ploče u Zemljinoj kori. Međutim, na Antarktiku nema takvih ploča, što je zapanjilo geologe i otvorilo brojna pitanja o tome kako su uopšte Gamburtsev planine mogle da se formiraju.
Skriveni planinski venac nastao pre više od 500 miliona godina
Ipak, novo istraživanje, objavljeno u časopisu “Zemlja i planetarna naučna pisma” (“Earth and Planetary Science Letters”), sugeriše da je ovaj skriveni planinski lanac nastao pre više od 500 miliona godina, kada je formiran drevni superkontinent Gondvana, koji je obuhvatao današnje Afriku, Južnu Ameriku, Australiju, Indiju i Antarktik, piše “BBC”.
Uobičajeno je da se planinski lanci, poput Alpa i drugih, s vremenom izravnaju erozijom ili preoblikuju kasnijim geološkim događajima.
Međutim, zato što su Gamburtsev planine bile “skrivene” pod debelim slojem leda, one danas predstavljaju jedan od najbolje očuvanih drevnih planinskih sistema na Zemlji, piše britanski “Bi-Bi-Si”.
Antarctica hides a Himalayan-sized mountain range beneath its ice! 🏔
New research reveals the Gamburtsev Subglacial Mountains were born over 500 million years ago during Gondwana’s formation. Preserved under thick ice, they’re among Earth’s oldest, best-kept geological secrets. pic.twitter.com/6C58PBBaFq— Real Time Alerts (@ManavZagade) May 15, 2025
Antarktik nekada imao mnogo topliju klimu?
Gamburtsev planine geološki dele kontinent, odvajajući stabilni istočni kraton (veliki, stabilan deo Zemljine kore koji je star i do milijardu godina – jezgro kontinenta) od tektonski aktivne zapadne riftne zone (mesto gde Zemljina kora puca i dolazi do formiranja novih tektonskih ploča), piše grčki portal “Enternity”.
Ove planine su prošle kroz više ciklusa erozije i izdizanja, posebno tokom glacijalnih perioda pre oko 300 miliona godina. Iako zakopane, ove planine snažno utiču na kretanje glečera, oblikujući brzinu i tok antarktičkih glečera.
Konačno, fosilizovana stabla pronađena ispod leda sugerišu da je Antarktik nekada imao mnogo topliju klimu nego danas.
(Blic, BBC, Enternity)